ΟΔΗΓΟΥΜΑΣΤΕ ΣΤΗ ΣΩΤΗΡΙΑ Ή ΣΤΗΝ ΕΞΑΘΛΙΩΣΗ;

Υπάρχει αισιόδοξο σενάριο;

Του Κώστα Ροδινού

Βρισκόμαστε στον τέταρτο χρόνο δημοσιονομικής προσαρμογής και  το κυρίαρχο ερώτημα παραμένει εάν το πρόγραμμα αυτό οδηγεί στη σωτηρία ή θα επιφέρει  την οικονομική κοινωνική και πολιτική μας εξαθλίωση;

Μέσα σ’  ένα, κατά γενική ομολογία , οδυνηρό περιβάλλον εκδηλώνεται μια  δειλή προσπάθεια ώστε να εμφανισθεί ένα ελληνικό «success story», ό,τι δηλαδή,  η Ελλάδα μπορεί μεν να ανηφορίζει ακόμα την via Dolorosa,  αλλά η …ανάσταση πλησιάζει ή για να επαναλάβουμε το κοινό και τετριμμένο, υπάρχει φως στην άκρη του τούνελ και δεν πρόκειται για το ..τρένο που έρχεται κατεπάνω μας.

Δεν αναφέρομαι μόνον στις δηλώσεις του Πρωθυπουργού, ο οποίος  από επαγγελματική υποχρέωση οφείλει να δημιουργεί και να συντηρεί ένα θετικό κλίμα, όσο κυρίως στις έξωθεν προερχόμενες δηλώσεις. Φτάσαμε στο σημείο ακόμα και ο πατριάρχης της λιτότητας, ο πολύς κ. Σόϊμπλε, να βλέπει θετικά σημάδια και βήματα προόδου στην Ελλάδα! Έχουν, όμως, έτσι τα πράγματα;

Η λιτότητα κουράζει…

Η Γερμανικής έμπνευσης λιτότητα,  βάλλεται πλέον πανταχόθεν. Και οι συνέπειες της αγγίζουν ακόμα και τον σκληρό πυρήνα της Ευρωζώνης. Πληθαίνουν οι φωνές  που ζητούν  χαλάρωση σε πρώτη φάση και την υιοθέτηση αναπτυξιακών πολιτικών σε δεύτερη.

Χαρακτηριστική, επί του προκειμένου η δημόσια παραδοχή του Ρομπάϊ, ο οποίος  μιλώντας στην Πορτογαλία είπε ότι:
«Οι κυβερνήσεις της ΕΕ και τα θεσμικά της όργανα πρέπει να αναλάβουν άμεση δράση για να προωθήσουν την ανάπτυξη και να δημιουργήσουν θέσεις εργασίας καθώς οι χώρες της ηπείρου δείχνουν κόπωση από τα μέτρα λιτότητας».

Παρόμοιο μήνυμα  έστειλε την προηγούμενη μέρα και ο νέος Πρωθυπουργός της Ιταλίας σε κοινή συνέντευξη με τον  Φ. Ολάντ: «Για μία Ευρώπη που εστιάζει στην εργασία και την ανάπτυξη απέναντι στο μονόδρομο της αυστηρής λιτότητας.»

Ενδιαφέρουσα, επίσης, ήταν και η τοποθέτηση, του γνωστού οικονομολόγου του Harvard  K. Rogoff (είναι ο θεωρητικός της λιτότητας του ΔΝΤ που έπεσε έξω λόγω κάποιου λάθους στο excel) που γράφει στους FT:  “.. .οι κυβερνήσεις πρέπει να είναι έτοιμες για διαγραφή χρεών αντί να συνεχίζουν να τα απορροφούν. Η αρχή αυτή εφαρμόζεται στο χρέος πρώτης εξασφάλισης των αφερέγγυων χρηματοοικονομικών οργανισμών, στο χρέος των χωρών της περιφέρειας της ευρωζώνης και στα ενυπόθηκα δάνεια των ΗΠΑ. Ειδικότερα για την Ευρώπη, για να υπάρξει ένα λογικό τέλος στην κρίση, θα πρέπει κάποια στιγμή να υπάρξει μία μεγάλη μεταφορά από τη Γερμανία προς την περιφέρεια. Όσο ταχύτερα γίνει αυτό αντιληπτό, τόσο γρηγορότερα η Ευρώπη θα μπορέσει να βρει το δρόμο προς ένα σταθερό αναπτυξιακό μονοπάτι…» 

Η συζήτηση, λοιπόν, για κάποιο αντίδοτο στη λιτότητα αρχίζει να γίνεται στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο και από τη συζήτηση αυτή, ως τα μεγαλύτερα θύματα, δεν πρέπει να είμαστε απόντες.

Γερμανικές εκλογές

Υπάρχει, όμως, ένα χρονοδιάγραμμα πολιτικών γεγονότων τα οποία και θα καθορίσουν τις όποιες αποφάσεις.

Κατ’  αρχήν  έχουμε τις Γερμανικές εκλογές τον  Σεπτέμβριο. Η επικράτηση της Μέρκελ  φαντάζει βεβαία, όμως, η Καγκελάριος δεν θέλει να οδεύει προς τη νίκη απολογούμενη και αμυνόμενη. Θα επιθυμούσε, επομένως, να παρουσιάσει στο γερμανικό εκλογικό σώμα κάποια θετικά αποτελέσματα που να το πείθουν για την ηγεμονία της σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Με άλλα λόγια η κα Μέρκελ πολύ θα το ήθελε να υποδυθεί τον σωτήρα της Ευρωζώνης.

Από την άλλη πλευρά στο χρονικό διάστημα που απομένει μέχρι τις εκλογές δεν αναμένεται κάποια δραματική μετατόπιση της πολιτικής της. Άρα, οι Γερμανοί θα συνεχίσουν να λένε τα ίδια και θα εύχονται να μη τους «σκάσει» καμιά ύφεση στη μέση του δρόμου.

Η περίπτωση της Ιταλίας

Το έχω αναφέρει και άλλες φορές, ότι η πραγματική μάχη για την αλλαγή της πολιτικής που έχει επιβάλλει το Βερολίνο, θα δοθεί στην Ιταλία. Η Ισπανία, που επίσης λόγω μεγέθους θα μπορούσε να αλλάξει τα δεδομένα οδηγείται σε μια πορεία …συμμόρφωσης και κρατιέται με τα δόντια. Όμως, στην Ιταλία θα είναι διαφορετικά. Και γιατί το πείραμα Μόντι απέτυχε, και γιατί το πρόβλημα του χρέους λαμβάνει ανησυχητικές διαστάσεις και κυρίως γιατί, ο Μπερλουσκόνι που  επανέκαμψε από την πίσω πόρτα στην κυβέρνηση, οικοδόμησε τη πολιτική του «νεκρανάσταση» πάνω στη σφοδρή του αντιδικία με  τις πολιτικές του Βερολίνου.

Ακόμα και αν ο  «καβαλιέρε» δεν αναγκάσει την Κυβέρνηση Λέττα να ξηλώσει μερικά από τα μέτρα που υιοθέτησε ο Μόντι, θεωρείται  απίθανο να δώσει την συγκατάθεσή του στη συνέχιση της λιτότητας.

Και  η Ιταλία είναι πολύ μεγάλη για να διασωθεί με «πακέτα» και ακόμα μεγαλύτερη για να εγκαταληφθεί στη μοίρα της  ή να χρησιμοποιηθεί ως πειραματόζωο

Αλλάζει το κλίμα;

Όσον αφορά στα καθ’ ημάς, θα πρέπει να αναμένουμε μια σχετική ηρεμία μέχρι τον Σεπτέμβριο και ενδεχομένως το πρώτο εξάμηνο του 2014 όταν και η χώρα μας θα ασκήσει  την Προεδρία της Ε. Ε. Μια προεδρία που θα καταλήξει με τις Ευρωεκλογές, οι οποίες, ενδεχομένως, να αποτελέσουν και την αφορμή για μια αναδιάταξη του πολιτικού δυναμικού της χώρας.

Το ό,τι κάτι αλλάζει φαίνεται, όχι μόνον από τις διαθέσεις των εταίρων, αλλά  και από την αγωνιώδη προσπάθεια του κ. Βενιζέλου  για  πιο έντονη συμμετοχή του ΠΑΣΟΚ στην κυβέρνηση και την επιμονή του  να ταυτιστεί περισσότερο με πτυχές του Κυβερνητικού έργου. Παράλληλα, διακρίνω έναν έντονο εκνευρισμό στο δημόσιο λόγο του ΣΥΡΙΖΑ που τείνει πλέον να αποκτήσει μια συστηματική γκρίνια γιατί βλέπει ότι σε πολλά ζητήματα οι πολιτικές του προτάσεις ξεπερνιούνται από την πραγματικότητα.

Αυτό το ..αισιόδοξο κλίμα προσπάθησαν να ενισχύουν, κάπως άκομψα είναι αλήθεια, και ορισμένες κυβερνητικές ανακοινώσεις για την δημιουργία πρωτογενούς πλεονάσματος, την επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης της ανεργίας, την βελτίωση του εμπορικού μας ισοζυγίου, την επανεκκίνηση των μεγάλων έργων ή την έναρξη των «μεγάλων αποκρατικοποιήσεων», με αιχμή του δόρατος τον ΟΠΑΠ. Οι …πανηγυρισμοί είναι πρόωροι και …επικίνδυνοι, όταν υπάρχει τόση συσσωρευμένη οργή . Γιατί πριν αρχίσουμε να μιλάμε για την ευημερία των….αριθμών, πρέπει να κάνουμε κάτι για τη δυστυχία των ανθρώπων. Μόνον τότε θ’ αρχίσει να αναστρέφεται το κλίμα.

Ελπίδες, σκόπελοι και στοιχήματα

Όμως, παρ’ όλα αυτά  η κατάσταση  παραμένει κρίσιμη με πολλούς αποσταθεροποιητικούς παράγοντες.

Πρώτα-πρώτα η κυβέρνηση χρειάζεται ένα νέο ξεκίνημα, αλλά αμφιβάλλω αν αυτό μπορεί να γίνει με τα ονόματα που κυκλοφορούν. Μάλλον μειδίαμα θα προκαλέσουν, ιδιαίτερα αν υπουργοποιηθούν οι γνωστοί γόνοι. Άρα το πρώτο στοίχημα είναι αν η κυβέρνηση  καταφέρει να διαχειριστεί τη νέα πολιτική πραγματικότητα.

Δεύτερον η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Πρέπει να ολοκληρωθεί με επιτυχία και χωρίς ..δυσάρεστα απρόοπτα,  μήπως επιτέλους διοχετευτεί κάποια ρευστότητα στην αγορά και πάρει μπρός η μηχανή.

Το τρίτο στοίχημα αφορά στη μείωση κάποιων από τους δυσβάσταχτους φόρους που επιβλήθηκαν την τελευταία τετραετία για να ανασάνουν τα νοικοκυριά μπας και  αντιμετωπίσουν άλλες πιεστικές ανάγκες. Η μείωση του ΦΠΑ εστίασης, που φαίνεται έχει κλειδώσει, είναι θετική εξέλιξη, αλλά δεν είναι αρκετή.

Το τέταρτο στοίχημα έχει να κάνει με το πρόβλημα της θηριώδους ανεργίας. Η κατάσταση στην κοινωνία είναι εκρηκτική και δεν αντιμετωπίζεται με ημίμετρα κατά τα πρότυπα των παλιών stage.

Tέλος, μείζον πρόβλημα αποτελεί το ζήτημα του ιδιωτικού χρέους που έχει οδηγήσει χιλιάδες νοικοκυριά σε απόγνωση.  Και δεν αναφέρομαι μόνον στα λεγόμενα «κόκκινα δάνεια». Κάποια διευκόλυνση πρέπει να δοθεί και στους συνεπείς δανειολήπτες! Η περαιτέρω μείωση του επιτοκίου από την ΕΚΤ αποτελεί θετική εξέλιξη, αλλά απαιτούνται τολμηρές κινήσεις.

Συμπέρασμα: Από τη συζήτηση που γίνεται σε διεθνές επίπεδο είναι φανερό ότι οι πολιτικές λιτότητας  εξάντλησαν την όποια χρησιμότητά τους. Είναι αμφίβολο αν έλυσαν πουθενά το πρόβλημα. Το βέβαιο είναι ότι  δημιούργησαν στρατιές ανέργων και συρρίκνωσαν δραματικά το βιοτικό επίπεδο.  Το μεγάλο στοίχημα για την χώρα μας είναι, αν την ώρα της συζήτησης, βρεθεί με τη φαρέτρα έτοιμη και μια ισχυρή κυβέρνηση.