ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ ...

Αφιέρωμα στις Σουλιώτισσες.

Πηγή: www.lifo.gr

Σαν σήμερα, το 1803, γυναίκες από το Σούλι πέφτουν χορεύοντας από το βράχο του Ζαλόγγου μαζί με τα παιδιά τους.

Σαν σήμερα, το 1803, γυναίκες από το Σούλι πέφτουν χορεύοντας από το βράχο του Ζαλόγγου μαζί με τα παιδιά τους. Πηγή: www.lifo.gr

Οι Σουλιώτες (1972), ταινία του Δημήτρη Παπακωνσταντή, με τον Χρήστο Πολίτη και την Κάτια Δανδουλάκη.

Οι Σουλιώτες (1972), ταινία του Δημήτρη Παπακωνσταντή, με τον Χρήστο Πολίτη και την Κάτια Δανδουλάκη. Πηγή: www.lifo.gr

Σουλιώτισσες, ελαιογραφία του Γεώργιου Μηνιάτη. (β ήμισυ του 19ου αι.). Via art.corfu.com.

Το ορεινό Σούλι, Αθήνα, Πολεμικό Μουσείο, Σχέδιο του C. Stanfield από αρχικό σκίτσο του H. Holland.

Ary Scheffer, Les femmes souliotes (Οι Σουλιώτισσες), 1827. Μουσείο του Λούβρου.

"Εορτές Σουλίου 2011".

Γεώργιος Μούγιος (1907 - 1983), Χορός του Ζαλόγγου. Via Greek Art Auctions Botsis.

Η Λέλα Καραγιάννη.

 "(...) 'Οταν ξεσπά ο πόλεμος, το Ζάλογγο συνιστά ένα πανίσχυρο σύμβολο. Διόλου τυχαία, είναι ήδη παρόν στο εμβληματικό τραγούδι των ημερών «Παιδιά, της Ελλάδας παιδιά». Στη συνέχεια, με δεδομένη τη συστηματική προσφυγή του λόγου της αντίστασης στα παραδείγματα του '21, το Ζάλογγο καταλαμβάνει βαθμιαία κεντρική θέση στο αντιστασιακό ιδίωμα, λειτουργώντας άλλοτε ως μεταφορά, άλλοτε ως παρομοίωση, κάποτε και ως κυριολεξία. Συνήθως διατηρεί το φύλο του, είτε διεκδικείται σε πρώτο πρόσωπο («ίδιο ηρωισμό δείχνουμε με τις Σουλιώτισσες στο Ζάλογγο», είτε καλείται να χαρακτηρίσει όλες ανεξαιρέτως τις Ελληνίδες («Οι Ελληνίδες πατριώτισσες αναδείχνονται εφάμιλλες με τις θρυλικές Σουλιώτισσες», είτε επιστρατεύεται για να εγκωμιάσει κάποιες υποδειγματικές γυναικείες συμπεριφορές («Από το σημερινό μας αγώνα δεν λείπουν και οι ηρωίδες του Ζαλόγγου». Κι αν η δύναμη του συμβόλου τού επιτρέπει να περιλάβει κάποτε και τους άνδρες («Εμείς όλοι και όλες ας φωνάξωμε δυνατά: Είμαστε πρόθυμοι το χορό του Ζαλόγγου να τον χορέψωμε και στην πράξη, στ' αλήθεια, όχι μόνο στη σκηνή», το Ζάλογγο παραμένει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο γυναικεία υπόθεση. Έτσι, καθώς οι Σουλιώτισσες δίνουν το μέτρο της γυναικείας αντιστασιακής συνείδησης («Σήμερα ξύπνησα Σουλιώτισσα. [...] Βαδίζω πλάι σας στο δρόμο που οδηγεί στη Νίκη ή στο Ζάλογγο», ο ΕΛΑΣ τιμωρεί σκληρά τις γυναίκες που παραστράτησαν, επειδή ακριβώς λησμόνησαν πως κατάγονταν από τις ηρωίδες του Ζαλόγγου. 

Το Ζάλογγο, ωστόσο, δεν θα παραμείνει απλό σχήμα λόγου. Και δεν θα συνδεθεί αποκλειστικά με την εαμική αντίσταση. Όπως υποστηρίζουν οι βιογράφοι της, η Λέλα Καραγιάννη τραγούδησε και χόρεψε το «Έχε γεια καημένε κόσμε», όταν βρέθηκε αντιμέτωπη με το εκτελεστικό απόσπασμα τον Σεπτέμβριο του 1944 στο Χαϊδάρι. Μπροστά στο θάνατο, η «Μπουμπουλίνα» της κατοχής μεταμορφωνόταν σε Σουλιώτισσα, κατορθώνοντας να συμφιλιώσει, ενσαρκώνοντάς τα, και τα δύο –αντιθετικά, αλλά και συμπληρωματικά– ηρωικά γυναικεία πρότυπα του '21. Τα χρόνια του εμφυλίου, το ίδιο τραγούδι συνοδεύει συχνά τις κομμουνίστριες που θα σταθούν με τη σειρά τους μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα, ενώ μιαν αντίστοιχη σπαραχτική τελετουργία υιοθετούν οι μελλοθάνατες των φυλακών Αβέρωφ: τραγουδώντας το «Έχε γεια καημένε κόσμε», χορεύουν το χορό του Ζαλόγγου γύρω από το φοίνικα της αυλής προτού οδηγηθούν στην απομόνωση της τελευταίας νύχτας. Ιστορική θα μείνει και η στάση της Βαγγελίτσας Κουσιάντζα που εκτελέστηκε το 1947 με ομάδα συντρόφων της στο νεκροταφείο της Ξηριώτισσας (Λαμία): η κομμουνίστρια δασκάλα έσυρε το χορό του Ζαλόγγου, τραγούδησε το τραγούδι του και, προτού ξεψυχήσει, πρόλαβε να ζητωκραυγάσει υπέρ του ΚΚΕ" (όλο το άρθρο της Αγγέλικας Ψαρά "Ο χορός του Ζαλόγγου, ένας χορός για γυναικεία βήματα" στα Ενθέματα, 24-03-2012). 

 Ο χορός τού Ζαλόγγου από τη Μαρίκα Παπαγκίκα (1925).

Η Λέλα Καραγιάννη. "(...) 'Οταν ξεσπά ο πόλεμος, το Ζάλογγο συνιστά ένα πανίσχυρο σύμβολο. Διόλου τυχαία, είναι ήδη παρόν στο εμβληματικό τραγούδι των ημερών «Παιδιά, της Ελλάδας παιδιά». Στη συνέχεια, με δεδομένη τη συστηματική προσφυγή του λόγου της αντίστασης στα παραδείγματα του '21, το Ζάλογγο καταλαμβάνει βαθμιαία κεντρική θέση στο αντιστασιακό ιδίωμα, λειτουργώντας άλλοτε ως μεταφορά, άλλοτε ως παρομοίωση, κάποτε και ως κυριολεξία. Συνήθως διατηρεί το φύλο του, είτε διεκδικείται σε πρώτο πρόσωπο («ίδιο ηρωισμό δείχνουμε με τις Σουλιώτισσες στο Ζάλογγο», είτε καλείται να χαρακτηρίσει όλες ανεξαιρέτως τις Ελληνίδες («Οι Ελληνίδες πατριώτισσες αναδείχνονται εφάμιλλες με τις θρυλικές Σουλιώτισσες», είτε επιστρατεύεται για να εγκωμιάσει κάποιες υποδειγματικές γυναικείες συμπεριφορές («Από το σημερινό μας αγώνα δεν λείπουν και οι ηρωίδες του Ζαλόγγου». Κι αν η δύναμη του συμβόλου τού επιτρέπει να περιλάβει κάποτε και τους άνδρες («Εμείς όλοι και όλες ας φωνάξωμε δυνατά: Είμαστε πρόθυμοι το χορό του Ζαλόγγου να τον χορέψωμε και στην πράξη, στ' αλήθεια, όχι μόνο στη σκηνή», το Ζάλογγο παραμένει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο γυναικεία υπόθεση. Έτσι, καθώς οι Σουλιώτισσες δίνουν το μέτρο της γυναικείας αντιστασιακής συνείδησης («Σήμερα ξύπνησα Σουλιώτισσα. [...] Βαδίζω πλάι σας στο δρόμο που οδηγεί στη Νίκη ή στο Ζάλογγο», ο ΕΛΑΣ τιμωρεί σκληρά τις γυναίκες που παραστράτησαν, επειδή ακριβώς λησμόνησαν πως κατάγονταν από τις ηρωίδες του Ζαλόγγου. Το Ζάλογγο, ωστόσο, δεν θα παραμείνει απλό σχήμα λόγου. Και δεν θα συνδεθεί αποκλειστικά με την εαμική αντίσταση. Όπως υποστηρίζουν οι βιογράφοι της, η Λέλα Καραγιάννη τραγούδησε και χόρεψε το «Έχε γεια καημένε κόσμε», όταν βρέθηκε αντιμέτωπη με το εκτελεστικό απόσπασμα τον Σεπτέμβριο του 1944 στο Χαϊδάρι. Μπροστά στο θάνατο, η «Μπουμπουλίνα» της κατοχής μεταμορφωνόταν σε Σουλιώτισσα, κατορθώνοντας να συμφιλιώσει, ενσαρκώνοντάς τα, και τα δύο –αντιθετικά, αλλά και συμπληρωματικά– ηρωικά γυναικεία πρότυπα του '21. Τα χρόνια του εμφυλίου, το ίδιο τραγούδι συνοδεύει συχνά τις κομμουνίστριες που θα σταθούν με τη σειρά τους μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα, ενώ μιαν αντίστοιχη σπαραχτική τελετουργία υιοθετούν οι μελλοθάνατες των φυλακών Αβέρωφ: τραγουδώντας το «Έχε γεια καημένε κόσμε», χορεύουν το χορό του Ζαλόγγου γύρω από το φοίνικα της αυλής προτού οδηγηθούν στην απομόνωση της τελευταίας νύχτας. Ιστορική θα μείνει και η στάση της Βαγγελίτσας Κουσιάντζα που εκτελέστηκε το 1947 με ομάδα συντρόφων της στο νεκροταφείο της Ξηριώτισσας (Λαμία): η κομμουνίστρια δασκάλα έσυρε το χορό του Ζαλόγγου, τραγούδησε το τραγούδι του και, προτού ξεψυχήσει, πρόλαβε να ζητωκραυγάσει υπέρ του ΚΚΕ" (όλο το άρθρο της Αγγέλικας Ψαρά "Ο χορός του Ζαλόγγου, ένας χορός για γυναικεία βήματα" στα Ενθέματα, 24-03-2012). Πηγή: www.lifo.gr

Σουλιώτισσες, ελαιογραφία του Γεώργιου Μηνιάτη. (β ήμισυ του 19ου αι.). Via art.corfu.com. Πηγή: www.lifo.gr

Αφιέρωμα στις Σουλιώτισσες. Πηγή: www.lifo.gr

Αφιέρωμα στις Σουλιώτισσες. Πηγή: www.lifo.gr

Αφιέρωμα στις Σουλιώτισσες. Σαν σήμερα, το 1803, γυναίκες από το Σούλι πέφτουν χορεύοντας από το βράχο του Ζαλόγγου μαζί με τα παιδιά τους. Πηγή: www.lifo.gr

Αφιέρωμα στις Σουλιώτισσες. Σαν σήμερα, το 1803, γυναίκες από το Σούλι πέφτουν χορεύοντας από το βράχο του Ζαλόγγου μαζί με τα παιδιά τους. Πηγή: www.lifo.gr